Çoğu filmlerde kullanılan ve hep izlerken de ‘Yahu nasıl anlıyorlar bunu?’ diye içimizden geçirdiğimiz ama nedense hiç kalkıp da araştırıp, öğrenmediğimiz bir alfabe türüdür mors alfabesi. Mors Alfabesi 1832’de telgraf ile ilgilenmeye başlayan Samuel Morse tarafından 1835 yılında oluşturulmuş ve 1837’de kullanılmaya başlanmıştır. Modern Uluslararası Mors Kodu ise, 1848 yılında Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından geliştirilmiştir.
Mors alfabesinin tanımını basitçe yapacak olursak eğer; iki çeşit sinyalin (kısa ve uzun sinyal) farklı kombinasyonlarının harfleri, sayıları ya da noktalama işaretlerini oluşturduğu bir haberleşme dilidir diyebiliriz. Genellikle elektrik ya da radyo sinyali kullanılarak kişiden uzak bir noktaya yazılı bir metnin ulaştırılmasında kullanılır.
Kısa ve uzun sinyallerin dışında aralardaki sessizlikler de anlam taşımaktadır. Örneğin; kısa aralık harfler arasında, orta uzunlukta aralık kelimeler arasında ve uzun aralıklar ise cümleleri birbirinden ayırmakta kullanılır.
Örneğin:
— — .-. … / — — .-. …
M O R S (boşluk) M O R S
Aslında Mors Alfabesinin tek bir şeması vardır. Önemli olan bu şemayı bilmek ve çizgi ile noktaları takip ederek istenilen metni oluşturmaktır.
- Mors Alfabesi Haritası -
Bu Haritanın Kullanımına gelecek olursak:- Öncelikle mors kodlarını dinlerken kalemi en üstteki noktaya yerleştiriyoruz.
– Ardından sinyali dinlemeye başlıyoruz. Sinyalin uzunluğuna göre kalemi bir alt kademeye indiriyoruz.
– Kısa sinyallerde önce aşağı sonra sola,
– Uzun sinyallerde ise önce aşağı sonra da sağa doğru harekete ediyoruz.
Örneğin BİR UZUN İKİ KISA SİNYAL için:
– İlk sinyal olan uzun sinyali duyunca kalemi aşağı ve sağa doğru kaydırın. (Bunu yaptığınız anda T harfinde olmanız gerekiyor.)
– Daha sonra iki kısa sinyal için iki kere aşağı ve sola doğru gidilmesi gerekir.
– Yani önce N’ye sonra da D harfine gelinmelidir.
– Bir uzun iki kısa sinyalin karşılığı olan D harfi bir kenara not edilir ve sonraki sinyal beklenir.
Yukarıdaki tabloları kullanarak, günde bir kaç dakikalık çalışma ile pratiklik kazanabilirsiniz. Ve bir süre sonra farkında dahi olmadan mors alfabesine hakim olabilirsiniz. Bu süreden sonra da üstteki harita ve tabloya dahi ihtiyaç duymadan filmlerdeki mors alfabelerini çözebilirsiniz.
Mors alfabesi, ilk kez 1832’de telgraf ile ilgilenmeye başlayan Samuel Morse tarafından 1835 yılında oluşturuldu. 1837’de ise ilk kez kullanıma başlanıldı. 1840 yılında da patent için başvuruldu.
İlk hat Baltimore, Maryland ile başkent Washington arasında kuruldu. İlk mesajın gönderim tarihi ise 24 Mayıs 1844 idi.
Orjinal mors kodu kısa ve uzun sinyallerin kombinasyonunun bir sayıya karşılık gelmesinden oluşmıuştu. Her sayı da bir harfe karşılık geliyordu.
Ancak Morse’un bulduğu sistemin kullanımı kolay değildi. Alfred Veil ile bu konu üzerine ortaklaşa çalışmaya başlayan Morse, bir süre sonra Veil’in önerdiği sistemin daha basit bir sistem olduğuna ikna oldu. Veil’in sisteminde kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra duraklamalar da kullanılıyordu. Bu sistem daha sonra Amerikan Mors Kodu olarak isimlendirildi.
Mors kodu birçok değişik metod ile iletilebilir. Mors alfabesi sesli olarak iletilebilmesinin yanı sıra, radyo sinyallerinin açılıp kapatılmasıyla, telegraf tellerinden geçen elektrik akımıyla, mekanik yolla ya da görsel (ışıkların yanıp sönmesi gibi) yollarla da iletilebilmektedir.
Sistem genel olarak Mors kodu olarak adlandırılsa da uygulamada İngiliz alfabesi ve buna bağlı noktalama işaretlerini ifade etmek için iki farklı tür mors kodu kullanılmaktadır. Bunların birincisi olan Amerikan Morse kodu genellikle telgraf sistemlerinde kullanılırken, Uluslararası Morse kodu ise araları görmezden gelerek sadece kısa ve uzun sinyallere göre çalışır.
Telgraf şirketleri ise mesajların uzunluğundan şikayetçilerdi. Bunun üzerine 5 koddan oluşan kısaltmalar geliştirildi.
Örneğin;
AYYLU : Mesaj düzgün anlaşılamadı, tekrar gönderin LIOUY : Neden soruma cevap vermediniz? Amerikan Mors Kodu
Ticari amaçlar için günümüzde kullanılmamaktadır. Kimi kaynaklarda “Demiryolu Morsu” diye anılır. Kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra ara sıra da boş aralar kullanılmaktadır. Bu tür mors alfabesi karada telgraf telleri üzerinde haberleşen telgraf operatörleri için geliştirilmiştir. Günümüzde demiryolu müzelerinde görülebilmektedir.
Kodun en eski hali Morse kodu ile haberleşen operatörlerin birbirleri ile anlaşanabilmeleri için geliştirilmişti. İlk günlerde operatörler sadece iki tane ses duyarlardı: Klik ve klak sesi. Tuşa her basış klik, tuştan parmağın çekilmesi ise klak sesini yaratıyordu. Ancak bu sistemi düzgün olarak kullanabilmek çok zordu. Örneğin, operatörün A(. -) sesini gönderebilmesi için “klik klak” yapması gerekiyordu.
Birçok telgraf operatörü önceleri demiryollarında daha sonra Western Union ile haber ajanslarında çalışıyordu. Ünlü bilim adamı Thomas Edison da gençlik yıllarında telgraf operatörlüğü yapmıştı.
Modern Uluslararası Mors Kodu
Modern Uluslararası Mors Kodu, 1848 yılında Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından geliştirildi. Bu kodu türü ilk kez Hamburg ile Cuxhaven arasında Almanya’da kullanıldı. 1865 yılına dek bir takım küçük değişiklikler yapıldı ve aynı yıl Paris’teki Uluslararası Telgraf Konferans’ında Uluslararası Mors Kodu olarak kabul edildi.
Bu mors kodu halen yürülükte olan koddur. ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği) tarafından kabul edilmiştir.
Mors Kullanmanın Avantajları
Mors kodu radyo cihazları ile yayınlanmak istenildiği zaman diğer radyo bazlı iletişim cihazlarından daha basit bir düzenek olması yeterlidir. Yüksek cızırtılı, düşük frekanslı ortamlarda bile rahatlıkla kullanılabilmektedir. Bir diğer avantajı da daha düşük bant genişliğine ihtiyaç duymasıdır. Örneğin sesli iletişimde 100-150 Hz aralığı kullanılırken, Mors kodu için tek taraflı 4000 Hz yeterli olmaktadır.
Mors alfabesinin geliştirilerek kullanıldığı bir diğer alan ise Q kodlarıdır. Amatör radyocular, sık kullandıkları mesajları kısaltıp Q kodları haline çevirmişlerdir. Radyo frekansı üzerinden haberleşmelerinde bu Q kodlarını kullanırlar.
Bunun dışında mors alfabesi ile haberleşme yazılı mesajlaşmadan daha hızlıdır. Hatta bazı cep telefonu üreticileri mors alfabesi uyumlu cep telefonu üretiyorlar.
1991 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde FCC’nin Amatör Radyocu lisansını alabilmek için dakikada 5 kelimeyi Mors alfabesi ile alıp, göndermek gerekliydi. 2000 yılına kadar Amatör radyo lisanslarının en üst seviyesi olan extra class için bu rakam 20 kelimeye kadar çıkıyordu. 2000 yılından itibaren bu lisans için de 5 kelime yeterli kılındı.
2003 yılında ise Dünya Radyo İletişimcileri Konfesransı’nda alınan karar gereğince uluslararası mors alfabesi bilmek zorunlu olmaktan çıktı.
Günümüzde amatör ve askeri radyoculardan yarı otomatik ve tam otomatik cihazlar sayesinde dakikada 40 kelime anlayan cihazlar yapılmıştır. Bu cihazlara “bugs” yani Türkçe’siyle “böcek” adı veriliyor.
24 Mayıs 2004 tarihinde ise ilk telgrafın 160. yıl dönümünde Uluslararası Telekomünikasyon Birliği(ITU), “@” işaretini de Mors alfabesine ekledi. @ işareti (AT COMMERICAL) kelimesinin baş harfleri olan “AC” harflerinin karşılığı ile ifade ediliyor.
Mors, Yardımcı Bir Teknolojidir
19. yüzyılda elektronik iletişimi başlatan Mors, 21. yüzyılda destek teknoloji olarak canlılığını koruyor. Düşük teknoloji gerekliliği nedeniyle zorda kalınan kişiler yardım çağrısı ya da haberleşmek için mors alfabesini kullanabiliyorlar.
1 yorum
Çoğu filmlerde kullanılan ve hep izlerken de ‘Yahu nasıl anlıyorlar bunu?’ diye içimizden geçirdiğimiz ama nedense hiç kalkıp da araştırıp, öğrenmediğimiz bir alfabe türüdür mors alfabesi. Mors Alfabesi 1832’de telgraf ile ilgilenmeye başlayan Samuel Morse tarafından 1835 yılında oluşturulmuş ve 1837’de kullanılmaya başlanmıştır. Modern Uluslararası Mors Kodu ise, 1848 yılında Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından geliştirilmiştir.
